یادداشتی در مورد تنوعات ریختی جمعیت‌های تیرمار بیابانی،(FORSKAL, 1775) Psammophis schokari در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه امام حسین (ع)، تهران، ایران

چکیده

تیرمار بیابانی با نام علمی Psammophis schokari، به عنوان یکی از مارهای نیمه‌سمی خانواده Psammophiidae در ایران، دارای محدوده پراکندگی وسیع و جمعیت‌های موضعی فراوان است. هدف این مطالعه، ارزیابی تنوعات جمعیتی و ریخت‌شناختی تیرمار بیابانی در ایران بود. در این پژوهش 22 حلقه تیرمار (11 ♀ و 11 ♂) از اردیبهشت 1381 تا شهریور 1382 از شرق (استان‌های خراسان رضوی و جنوبی)، جنوب شرق (استان سیستان و بلوچستان) و غرب (استان ایلام و خوزستان) ایران جمع‌آوری شد. ارزیابی ریخت‌شناختی با اندازه‌گیری و بررسی 20 صفت شامل 13 صفت اندازشی، 5 صفت شمارشی و 2 صفت نسبی انجام شد. بررسی دوریختی جنسی در بین نمونه‌ها نشان داد در طول تنه دوریختی جنسی دیده می‌شود. مطابق با نتایج بررسی‌های صفات ریختی، جمعیت‌های این گونه از هم جدا شدند و سه خوشه ریختی را در ایران تشکیل دادند. نتایج تحلیل‌های چند متغیره نشان از اختلاف معنادار در صفات طول و عرض سر، طول فلس پیشانی، طول فلس بالای چشمی و تعداد فلس‌های شکمی در بین جمعیت‌ها دارد. از آنجا که تیرمار بیابانی غالباً در ارتفاعات پایین و نواحی گرمسیری و بیابانی پراکنش دارد؛ احتمالاً عامل اصلی جدایی جمعیت‌ها از هم، ارتفاعات موجود در فلات ایران است که به عنوان یک مانع طبیعی عمل کرده و به دلیل اثر انزوای ناشی از فرآیند کوه‌زایی جمعیت‌ها به لحاظ ریخت‌شناسی از هم جدا شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A note on the demographic morphological variation in Schokari Sand Racer, Psammophis schokari (FORSSKAL, 1775) from Iran

نویسندگان [English]

  • Seyed Hassan Moradi 1
  • Eskandar Rastegar Pouyani 1
  • Abbas Heydari 1
  • Jamil Zargan 2
1 Department of biology, Faculty of science, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 Department of Biology, Faculty of Science, Imam Hossein University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Psammophis schokari (FORSSKAL, 1775), as one of the euryoecious semi-venomous snakes of the Psammophiidae family, has a wide distribution range and many local populations in the Iranian plateau. This study aimed to evaluate the demographic and morphological diversity of P. schokari in Iran. We measured twenty-one metric, meristic and relative characters of 22 specimens (11 ♀ and 11 ♂) to analyze sexual size dimorphism and compare demographic morphological variation between three different populations in Iran. Except for a significant difference in trunk length, no sexual dimorphism was recorded in our analysis. We observed a significant difference in morphological characters among different populations. Because P. schokari is often distributed at low altitudes and tropical and desert areas; We believe the main cause for the separation of populations is the heights on the Iranian plateau, which acts as a natural barriers for gene flow between populations therefore. These populations are isolated due to the separation effect of the orogenic process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reptile
  • Morphology
  • Iranian plateau
  • Psammophiidae