فعالیت زایشی سوسمار آگامای فلس شاخی Trapelus ruderatus (Olivier, 1804) در شرق استان لرستان، ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

چکیده

آگامای فلس شاخی Trapelus ruderatus در ایران پراکندگی وسیعی از شمال غرب تا جنوب شرق دارد. در این تحقیق تفاوتهای جنسی و  فعالیتهای زایشی جمعیت­هایی از این گونه در شرق استان لرستان بررسی گردید. 11 ماده بالغ و 10 نر بالغ از این گونه در دو فصل بهار و تابستان از محدوده شهرستانهای دورود، الیگودرز و ازنا نمونه برداری شد. پس از تعیین جنسیت، 15 ویژگی مریستیک و متریک سنجیده شد. داده های حاصل با نرم افزار SPSS 19 و آزمونهای آماری واکاوی شد. سپس تعدادی از نمونه­ها تشریح و غدد تناسلی آنها از جنبه آناتومیک بررسی شد. نتایج نشان داد که در سه صفت طول پوزه تا مخرج، فاصله بین اندام‌های حرکتی جلویی و عقبی، طول چین گلویی تا مخرج مقدار این صفات در ماده­ها بزرگتر از نرها بود. در نرها بیضه­ها در بهار بزرگتر و اسپرماتوژنز در این زمان در لوله­های منی­ساز فعالانه انجام می شود؛ در تابستان حجم بیضه­ها کاهش می یابد و اسپرم سازی در آنها انجام نمی گیرد. ماده­ها در فصل بهار دارای تخمدانهای بزرگ با فولیکولهای بالغ متعدد هستند؛ در حالیکه در تابستان از حجم تخمدان کاسته شده و فولیکولهای آترتیک دیده می­شوند. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که در این گونه ماده­ها دارای تنه بزرگتر برای فراهم آوردن فضای بیشتر برای تخم­ها بوده و اوج گامتوژنز در هر دو جنس در بهار رخ می دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reproductive activities in the Horny-scaled Agama Trapelus ruderatus (Olivier, 1804) of eastern regions of Lorestan Province, Iran

نویسنده [English]

  • Zahra Aghaei
Department of Biology, Faculty of Science, Lorestan University, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

Honry-scaled Agama (Trapelus ruderatus) is widely distributed throughout northwest to southeast of Iran. In the present research, we studied its sexual size dimorphism along with reproductive activities of some populations. To perform these tasks 21 specimens of this taxon (including 11 females and 10 males) were collected during two seasons of spring and summer from their natural habitat in Dorood, Aligodars and Azna towns. Later their sexuality was determined and then to assess the sexual dimorphism 15 metric and meristic characters were measured. The provided data were then analyzed using SPSS 19 and statistical tests. Afterwards some specimens were dissected and gonads used for anatomical and histological examinations. The results of univariate analysis showed that there were three metric characters Snout-vent length, Gular fold to vent length and Forelimb-hindlimb length that can be used for discrimination of sexual differences as the values of these character were larger in female than males. Moreover, the anatomical and histological findings demonstrated that in spring the males have large testes while an active spermatogenesis process is happening in the thick epithelium of seminiferous tubules. On the contrary, the testes were smaller in summer and the seminiferous epithelium is thin with a few sperms in the lumens of the tubules. Similarly, in females large ovaries with mature follicles were observed in spring but in summer ovaries were small with many arthritic follicles. Overall, the results showed that in this taxon, females have a lager trunk for spacing the eggs, also in both sexes the maximum gametogenesis activity occurs in spring.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epididymis
  • Spermatogenesis
  • Oogenesis
  • Histology